|
|
براي همسرم معصومه كه دعاي او اجابت شد.
من داناي كل هستم
مصطفي مستور
سه هفته است كه مي خواهم يوسف را بكشم اما نتوانسته ام. يعني هر بار كه خواسته ام او را بكشم اتفاقي پيش آمده كه مانع ام شده است. اول تصميم گرفتم سر راه اش كمين كنم تا شبي، خلوتي، دركوچه اي، ناغافل كاردي را توي سينه اش فرو كنم و تيغه ي كارد را توي دل و روده اش آن قدر بپيچانم تا ولو شود روي زمين و به قول داستان نويس ها توي خون خودش بغلتد. خاطرم هست يك بار چنين صحنه اي را در داستاني از نويسنده اي گم نام و البته مزخرف نويسي به اسم مستور خواندم و حال ام به هم خورد. گمان مي كنم اسم داستان در پياده رو عشق مي آيد يا عشق بازي در پياده رو يا شايد هم عشق روي پياده رو بود. چيزي توي همين مايه ها. همين جا بگويم غلط كردند داستان نويس ها اگر تا حالا آدم كشته باشند. يعني عرضه اش را ندارند. خيلي كه هنر كنند، خيلي كه خبر مرگ شان شق القمر بكنند مي توانند توي همان مزخرفاتي كه به اسم داستان به خورد جماعت مي دهند، كشتن را توصيف كنند. همين. بگذريم. رفتم و يكي از كاردهاي تيزي را كه معصومه گوشت و ماهي را با آن تكه تكه مي كرد از توي كشو كابينت آشپزخانه برداشتم و سبك و سنگين اش كردم. تيز بود اما كمي بزرگ بود و خوب توي جيب كاپشن جا نمي گرفت به همين خاطر نظرم عوض شد و رفتم سر چهارراه و يكي از چاقوهايِ ضامن دارِ دسته صدفيِ زنجانيِ خوش دست را خريدم. هم توي جيب جا مي گرفت و هم بعد از كشتن گم و گور كردن اش راحت بود. به هرحال بعدا از اين نوع كشتن منصرف شدم. گمان مي كنم علت اش اين بود كه فكر مي كردم كشتن كسي در تاريكي كمي شاعرانه است. فكر مي كردم خشونتي كه بايد درچنين صحنه هايي باشد با تاريك كردن صحنه تلتيف ( ببخشيد تلطيف) مي شود. شايد علت اين كه آن عوضي در داستان عشق و پياده رو اش صحنه ي كشتن راوي را بد كار نكرده بود اين بود كه چاقو خوردن توي نور روز اتفاق مي افتاد. از طرفي نمي خواستم از او تقليد كنم. نمي خواستم اداي او را در بياورم. بعد فكر ديگري به كله ام زد. گفتم مي دزدم اش و با طناب خفه اش مي كنم. همه ي مقدمات را هم فراهم كردم. آپارتماني در درّوس اجاره كردم. چند متر طناب خريدم، ماشين دوستي را قرض گرفتم و كمين كردم تا شب، وقتي يوسف مي خواهد از كتاب فروشي به خانه اش برود او را سوار ماشين كنم و با جزئيات مفصلي كه روي كاغذ يادداشت كرده بودم مثل يكي از همين فيلم هاي آمريكايي كه كمپاني هاي برادران وارنر و گلدن ماير مي سازند، سناريو را ذره ذره و با رعايت تمام جزئيات و به كارگرداني خودم و بازيگري يوسف و يونس ـ بعدا مي گويم اين يونس كيست و از كجا پيداش شد ـ اجرا كنم.
داشتم روي اين طرح كار مي كردم كه ميلاد، پسرم،كتاب علوم اش را آورد تا درباره ي تبديل ماده به انرژي سؤالي بپرسد. كتاب اش را گرفتم و با صداي بلند خواندم:
هرگاه مقدار كافي اتم هاي ئيدروژن با هم تركيب شوند تا يك گرم هليم تشكيل دهند، كم تر از يك صدم گرم از ماده ناپديد مي شود و به جاي آن در حدود دويست هزار كيلو وات ساعت انرژي آزاد مي شود. براي به دست آوردن اين مقدار انرژي بايد بيست تن زغال سنگ را به طور كامل سوزاند. در خورشيد در هر ثانيه در حدود 5/4 ميليون تن ماده ناپديد و به انرژي تبديل مي شود. محاسبه كنيد انرژي خورشيد در يك روز معادل چه مقدار زغال سنگ است.
سؤال را يكي دوبار ديگر خواندم و بعد پشت همان كاغذي كه داشتم جزئيات طرح كشتن يوسف را مي نوشتم مسئله را حل كردم. يعني فكر مي كنم كه حل كردم چون جواب اش چنان عدد بزرگي شد كه نه من و نه البته ميلاد نمي توانستيم آن را بخوانيم چه برسد به اين كه آن را بفهميم. به همين خاطر به درست بودن راه حل مسئله شك كردم.
فكر مي كنم كاغذ را ميلاد برد مدرسه هرچند كه خودش اين كار را انكار مي كند، معصومه هم مي گفت فكر نمي كند چنين كاغذ پاره اي را توي سطل آشغال انداخته باشد. البته مطمئن نبود. به هر حال طرح گم شد و من هرچه فكر كردم نتوانستم جزئيات را دوباره به خاطر بياورم. شايد به همين دليل بود كه به فكر راه ديگري براي كشتن يوسف افتادم.
گمان مي كنم اولين بار زير دوش حمام بودم كه فكر كشتن با شير گاز به خاطرم رسيد. بعد، همان شب توي رخت خواب و قبل از اين كه بخوابم جزئيات بيش تري را در ذهن ام طراحي كردم و عصر روز بعد قلم و كاغذ برداشتم و صحنه ي قتل را با دقت و جزئيات كامل نوشتم. كار را بايد يونس انجام مي داد. منطق داستان اين بود كه يونسِ شاعر، زن اش يعني معشوقه، مراد و منبع تمام نشدني الهام هاي شاعرانه اش را در حادثه ي هول ناكي از دست مي دهد. در واقع زن اش را عده اي سارق آدم كش وقتي او خانه نبوده توي حياط خانه مي كشند. يعني سلاخي مي كنند و بعد از اين اتفاق يونس تعادل اش را از دست مي دهد. در داستان اين طور طرح مي شود كه منظور از عدم تعادل، مطلقا ناپايداري رواني و از جنس روان پريشي و اين جور چيز ها نيست بل كه عدم توازني است كه با كشتن خداوند هركس به دست مي آيد. نوعي بي هويتيِ روحي/ معنوي. به هر حال يونس به تعبير خودش براي گم و گور كردن خودش به مقداري پول احتياج دارد كه براي تا ته خط رفتن و تمام كردن عالي اين مصيبت با دست مزد خوبي به استخدام گروهي آدم كش در مي آيد تا كَلَك يوسف را بكند: كتاب فروشِ بخت برگشته اي كه رقيب پول دار عشقي اش نمي خواست او زنده بماند.
متن نهايي را چند بار پاك نويس كردم و بعد براي حروف چيني به معصومه دادم تا با كامپيوتر خانگي مان آن را بنويسد. معصومه تازه كلاس هاي ماشين نويسي را گذرانده و طبيعي است خيلي مشتاق باشد تا به قول خودش يك كار جدي را تايپ كند.
روز بعد سرميز صبحانه بوديم كه اولين اظهار نظرش را درباره ي داستان كرد: “ چه داستان وحشتناكي! “ بعد گفت: “ چه طور ممكن است كسي بتواند دست و پاي كسي را ببندد و بعد سرش را توي كيسه ي پلاستيك بگذارد و شير گاز را توي كيسه باز كند تا طرف دست و پا بزند و ذره ذره بميرد و قاتل هم بِرّ و بِرّ صحنه را نگاه كند. “
طوري گفت “ ذره ذره بميرد “ انگار كسي را توصيف مي كرد كه وسط زمستان داشت “ ذره ذره“ بستني مي خورد. روي نان تست شده يك لايه كره ماليدم و بعد لايه اي از مرباي بهار نارنج كه مادرم از شيراز براي مان سوغات آورده بود.
گفتم: “ داستان است ديگر.“
دل ام نمي خواست درباره ي جزئيات داستان حرف بزنم. دست كم آن روز صبح حوصله اش را نداشتم.
گفت: “جدي مي گم. تازه به نظر من اصلا دليل اش قانع كننده نيست. حتي اگر زن اش يا معشوقه اش را هم كشته باشند دليل نمي شود كه برود و كس ديگري را بكشد.“
توي دو تا فنجان قهوه ريختم. و به لقمه ي توي دست ام نگاه كردم.
گفتم: “ بعضي ها از اين كارها مي كنند. شايد تو نتواني باورشان كني اما باور نكردن تو دليل نمي شود كه آن ها كارشان را انجام ندهند.“
فنجان را گذاشتم جلوش و به ساعت ديواري نگاه كردم.
معصومه توي فنجان اش شكر ريخت و بعد با لحن تقريبا تحقير آميزي گفت: “ چه طور اين چيزها را مي نويسي؟ “
كمي از قهوه ام نوشيدم و خرده ناني را كه روي روميزي بود برداشتم و گذاشتم توي ظرف نان.
گفت: “ به هر حال من صحنه ي قتل را تايپ نكردم.“
اين را كه گفت فنجان را گذاشتم روي ميز و نگاه اش كردم.
پرسيدم: چي گفتي؟
ـ گفتم اون صحنه ناعادلانه و وحشيانه است و به نظر من نبايد توي داستان ات بياد.
لحظه اي نگاه اش كردم و بعد گفتم: “ من نويسنده ي داستان هستم و تو فقط داستان را تايپ مي كني.“
گفت: “ ولي من نمي تونم . . . “
نگذاشتم حرف اش را تمام كند. مطمئن هستم كه لحن صدام داشت تغيير مي كرد. ادامه دادم: “ چند هفته است كه دارم روي اين قصه كار مي كنم و آن وقت تو به همين سادگي داري صحنه اي از داستان را حذف مي كني؟“
گفت: “ يك دقيقه گوش كن . . . “
گفتم: “ تو گوش كن . . . من يونس را حتي از خودش هم بهتر مي شناسم. در اين جا من مي گويم چه مي شود و چه نمي شود و چه بايد بشود و چه نبايد بشود. حتي يونس هم نمي تونه از فرمان من سرپيچي كنه. من همه چيز را مي دونم. ببينم تو تا حالا چيزي از انواع روايت و زاويه ي ديد و تكنيك هاي داستان نويسي شنيده اي؟ جهت اطلاع ات بايد بگم اين داستان به روايت داناي كل نوشته شده و در اين داستان من داناي كل هستم.“
وقتي گفته بودم “ من داناي كل هستم “ با مشت كوبيده بودم روي ميز و فنجان ها لرزيده بودند.
داشتم روزنامه مي خواندم كه صدام زد تا كلمه اي را كه از روي دست نويس نتوانسته بود بخواند برايش بخوانم. وقتي توي اتاق رفتم ديدم جلو كامپيوتر چشم هاش از اشك سرخ شده است. به خاطر فصل كشتن يوسف بود. گفت وقتي بعد از كشته شدن يوسف، نيلوفر، نامزد يوسف به كتاب فروشي زنگ مي زند و كسي گوشي را برنمي دارد گريه اش گرفته است. گفت چرا نيلوفر بايد گناه مرگ معشوقه ي يونس را بشويد. اين ها را كه مي گفت باز بغض كرده بود. آخر سر گفت چند بار وسوسه شده تا گوشي را بردارد و به نيلوفر بگويد كه نامزدش را با گاز خفه كرده اند.
دو روز بعد، وقتي تمام داستان را حروف نگاري كرد متن چاپ شده را آورد توي اتاق ام. كاغذ ها را گذاشت روي ميز و خودش هم رفت توي هال. براي آخرين ويرايش شروع كردم به خواندن داستان اما صحنه ي قتلي در داستان نبود! يونس تنها يوسف را مي آورد توي آپارتمان و بعد هم وقتي يوسف اصرار مي كرد به نيلوفر زنگ بزند يونس قبول مي كرد. همين. اين قسمت اصلا جزء داستان من نبود. اين چيزها را معصومه سرهم كرده بود. يونس بايد با شير گاز يوسف را در آپارتمان اش مي كشت. وقتي اين مزخرفات را خواندم كله ام سوت كشيد و از كوره در رفتم. از اتاق زدم بيرون و آمدم توي هال. نشسته بود روي كاناپه و داشت دكمه ي پيراهن ام را مي دوخت. كاغذ ها را پرت كردم روي دامن اش. گفتم: “ اينا چيه كه نوشتي؟ “
دقيقه اي چيزي نگفت. كاغذ ها را گذاشت كنارش و سوزن را از روزنه ي دكمه عبور داد.
ـ دارم مي پرسم چرا، چرا داستان را تغيير داده اي؟
گريه اش گرفت. بعد چيزهايي گفت كه بيش تر عصباني ام كرد. گفت تو حق نداري هر كاري كه دل ات مي خواهد بكني. گفت من حق ندارم كسي را خلق كنم و بعد هربلايي كه بخواهم سر او بياورم.
گفتم: “ گوش كن چي مي گم. من تنها مي دونم كه يونس، يوسف را مي كشه. همين. يعني بايد بكشه. درواقع چون او يوسف را مي كشه من مي نويسم او يوسف را مي كشه. من تنها فعل او را مي نويسم. او را به هيچ كاري مجبور نمي كنم.“
گفت اگر من بنويسم يونس در آخرين لحظه پشيمان مي شود، ديگر يوسف كشته نخواهد شد. گفت: “ همه چيز در دست خودته.“ گفت: “ تو داناي كل هستي، مگه نه؟“
اين ها عين كلمات اش بود.
كنارش نشستم روي كاناپه و سعي كردم خون سرد باشم. سعي كردم قانع اش كنم. بايد موضوع را يك بار براي هميشه درك مي كرد. اگر بخواهد براي هر داستان اين قدر در روايت دخالت كند داستان شكل حقيقي خودش را پيدا نخواهد كرد.
گفتم: “ گوش كن! وقتي داري يك فيلم تكراري نگاه مي كني در آن وضعيت تو نسبت به ماجراي فيلم داناي كل هستي. يعني تمام وقايع را با جزئيات كامل مي دوني. سؤال من اين است كه دانستن، و داناي كل بودن تو چه تاثيري در ماجرا داره؟ اگه قرار باشه در فيلم كسي كشته بشه دانستن تو ذره اي مانع مرگ اش نمي شه. مي شه؟ “
سوزن از آن طرف روزن دكمه رفت توي دست اش و او بي اختيار انگشت اش را مكيد. يك برگ دستمال كاغذي برداشتم و روي جايي كه خون بيرون مي زد فشار دادم تا خون بند شود.
گفت اگر يوسف بداند كه سرانجام اش اين است شايد اصلا نخواهد توي چنين داستاني نقشي داشته باشد. گفت اگر يوسف، نيلوفر و حتي يونس دل شان نخواهد توي ماجرايي كه من براي شان درست كرده ام بازي كنند چي؟
انگشت اش هنوز توي دست ام بود. گفت اين من هستم كه دارم آن ها را مي نويسم و با نوشتن ام آن ها را وادار مي كنم تا كارهايي انجام بدهند كه نتيجه اش درد و رنج و اندوه براي همه ي آن هاست.
دستمال را از روي انگشت اش برداشتم و به جايي كه سوزن در گوشت فرورفته بود خيره شدم. خون بند آمده بود.
گفتم: “ اين تقدير محتوم اوناست. در اين موردِ به خصوص اين من هستم كه تصميم مي گيرم چه كسي توي داستان باشه و چه كسي نباشه. اما همين كه كسي توي داستان آمد خودش مسئول رفتار هاي خودشه. من كسي را به هيچ كاري مجبور نكرده ام، وادار نمي كنم و مجبور نخواهم كرد. اما، . . . اما اين را هم بدان اگر شخصيتي خواست كج برود من تنها كاري كه مي كنم يعني تنها كاري كه به عنوان راوي بايد بكنم اين است كه خطاي او را مي نويسم. در واقع همه ي چيزي كه من مي دانم اين است كه مي دانم او آزادانه و به اختيار خودش چه مي كند و چه نمي كند و اگر نگذارم كاري را كه مي خواهد به ميل خودش انجام بدهد، انجام دهد درست مثل اين است كه او را به كاري كه نمي خواهد انجام دهد وادار كرده باشم و در هر صورت تو بايد آن چه را كه من مي نويسم دقيقا و كلمه به كلمه مطابق آن چه كه من مي گويم عينا و بي كم و كاست تايپ كني. روشن شد؟ البته مي توني اين كار را نكني كه در آن صورت خودم داستان را تايپ مي كنم.“
متن دست نويس را گذاشتم كنار كاغذ هاي تايپ شده تا معصومه اين بار طبق دست نويس ها متن را تايپ كند.
ديگر هرگز درباره ي موضوع حرفي نزديم اما من دائم به سؤال آخرش فكر مي كردم. سؤال فربه و محكمي بود. سه روز به اين سؤال اش فكر كردم كه اگر اصولا يوسف يا يونس نخواهند در داستان من بازي كنند چرا بايد آن ها را توي قصه بياورم؟ تنها جوابي كه پيدا كردم اين بود كه داستان به معناي واقعي و دقيق كلمه متعلق به راوي اش است. شايد در هيچ نوع رابطه ي مالك و مملوكي ديگري نتوان اين چنين حقيقي مفهوم مالكيت را درست و با دقت تعريف كرد. داستان در هيچ يك از اجزايش به هيچ كس ديگري جز راوي تعلق ندارد. داستان مال من است چون من آن را روايت مي كنم و معصومه هيچ سهمي و حقي و دخالتي در كيفيت تكوين ماجراهاي آن نمي تواند داشته باشد چون داستان را تنها يك نفر بايد روايت كند. به علاوه، دخالت او مثل اين است كه بازيگري را به خاطر اين كه در فيلمي نقش منفي داشته و مثلا آدم كشته، بيرون از عالم سينما و در دادگاه جنايي به اتهام قتل به مرگ محكوم كنيم. كدام قاضي اين كار را كرده است كه معصومه مي خواهد دومي اش باشد.
شب است. دير وقت شب است. كامپيوتر را روشن مي كنم و مي روم سروقت متن. معصومه و ميلاد خوابيده اند. فايل داستان را باز مي كنم. متن را يك بار مي خوانم. صحنه ي آخر را معصومه پاك كرده است. يعني تنها تغييري كه اين بار در آخرين نسخه ي تايپ شده داده است حذف صحنه ي قتل يوسف است. داستان تا گورستان كه يونس و ملول و نوذر قرار كشتن يوسف را با هم مي گذارند جلو آمده است.
يك بار ديگر داستان را با دقت مي خوانم. كلمه به كلمه و آرام. آخرين سطر را كه مي خوانم ناگهان احساس مي كنم يوسف بايد با چاقو و در كتاب فروشي كشته شود و نه با گاز و در آپارتمان اش. بايد وقتي كشته مي شود خون اش شتك بزند روي كتاب ها، روي كتاب شعر يونس كه چند دقيقه قبل روي پيشخان باز شده است. باز طرح اول در ذهن ام جان مي گيرد. يونس چاقو را توي جيب اش مي گذارد و مي رود كتاب فروشي. غروب است و هوا كم كم تاريك مي شود. باد توي كوچه مي پيچد و تكه هاي روزنامه، كاغذ پاره ها و برگ هاي خشكيده را به در و ديوار مي كوبد.
عطش كرده ام. از روي صندلي بلند مي شوم و مي روم توي آشپزخانه. از توي يخچال بطري آب را بيرون مي آوردم و جرعه اي سر مي كشم. بعد بطري را با خودم مي آورم و مي گذارم توي اتاق ام، كنار كامپيوتر. قبل از اين كه باز مشغول نوشتن شوم برمي گردم و ملافه را روي ميلاد بالا مي كشم. مي آيم توي اتاق ام و مي نشينم روي صندلي تا ادامه ي داستان را بنويسم:
يونس از روي چهارپايه برخاست و به بيرون نگاه كرد. باد با شدت بيش تري توي تاريكي كوچه مي وزيد و ذرات كاغذ را به ديوار مي كوبيد. گفت:
ـ خيلي دير شده، بايد بروم.
تلفن زنگ خورد و يوسف با عجله گوشي را برداشت. نيلوفر بود. يونس چاقو را از جيب اش بيرون آورد و توي دست اش پنهان كرد. رفت به سمت در. كتاب شعرش روي شعرِ درچشمانت شنا مي كنم و در دست هات مي ميرم، هنوز روي پيشخان باز بود. يونس توي درگاه كتاب فروشي رو به ديوار كوچه ايستاد ومنتظر ماند تا يوسف گوشي را بگذارد. تيغه ي چاقو زير نوري كه از ويترين كتاب فروشي به بيرون مي تابيد توي دست يونس برق مي زد. يونس به ديوار سياه مقابل اش زل زد.
به اين جا كه مي رسم ديگر چيزي نمي توانم بنويسم. يونس به شدت مقاومت مي كند. انگار دست اش سنگين شده است و نمي تواند آن را تكان بدهد. برمي گردد و زل مي زند توي چشم هاي من كه در تاريكي كوچه ايستاده ام و منتظرم تا كار را تمام كند. در نگاه اش التماس موج مي زند. پشيمان شده است. يعني از نگاه اش من اين طور مي فهمم كه نمي خواهد يوسف را بكشد. مي خواهد از من سرپيچي كند يا شايد مي خواهد تقديرِمحتوم اش را مثل يك معجزه يا به خاطر دعايي كه اينك در آستانه ي اسنجابت است از خود دور كند. مي خواهد از مرز نامريي سرنوشت قطعي اش عبور كند و وقتي او نخواهد، يعني به هر دليل در تقدير او بخواهد تغييري به وجود بيايد ـ حتي اگر اين دليل شفاعت و يا اينك دعاي اجابت شده ي معصومه باشد ـ و او نتواند يوسف را بكشد، من او را به چيزي كه نمي خواهد وادار نخواهم كرد. من تنها او را مي نويسم. من او را در همان پيچ تند، در آن وضعيت تصميمِ متلاشي شده، بدا حاصل شده، نگاه مي دارم و داستان را تمام مي كنم.
يوسف توي گوشي تلفن آهسته گفـت: من هم دوست ات دارم نيلو. دوقطره اشك توي چشم هاي يونس جمع شده بود اما نمي ريخت.
|
|
|
